1. Fiyat İstikrarını Sağlamak (Enflasyon Kontrolü)

• Merkez bankaları, enflasyonu kontrol altında tutarak paranın değerini korur.

• Enflasyonun çok yükselmesi (hiperenflasyon) veya çok düşmesi (deflasyon) ekonomik istikrarsızlığa neden olabilir.

• Örnek: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), enflasyonu kontrol etmek için faiz oranlarını ayarlayarak piyasadaki para miktarını düzenler.

2. Para Politikalarını Uygulamak

• Faiz oranlarını belirleyerek ekonomik aktiviteyi yönlendirirler.

• Genişleyici para politikası: Faiz oranlarını düşürerek ekonomiyi canlandırır.

• Daraltıcı para politikası: Faiz oranlarını artırarak enflasyonu düşürmeye çalışır.

3. Döviz Kuru Politikalarını Yönetmek

• Ülkenin para biriminin istikrarlı olmasını sağlar.

• Dalgalı kur sistemi olan ülkelerde döviz piyasalarına müdahale ederek aşırı oynaklığı önler.

• Sabit kur sistemi olan ülkelerde belirlenen döviz kurunu korumaya çalışır.

4. Finansal Sistemin İstikrarını Sağlamak

• Bankacılık sisteminin güvenli ve sağlam çalışmasını sağlar.

• Likidite krizleri veya ekonomik krizler sırasında finansal sisteme müdahale eder.

• Örnek: 2008 küresel finans krizinde ABD Merkez Bankası (FED) ve Avrupa Merkez Bankası (ECB) piyasalara büyük miktarda para enjekte etti.

5. Son Kredi Mercii Olmak

• Bankalar zor durumda kaldığında veya likidite sıkıntısı yaşadığında merkez bankası devreye girerek kredi sağlar.

• Örnek: TCMB, likidite sıkışıklığı yaşayan bankalara geçici fonlama sağlayarak bankaların iflas etmesini önleyebilir.

6. Banknot Basımı ve Para Arzını Yönetmek

• Ülkenin resmi parasını basma yetkisi merkez bankalarına aittir.

• Piyasadaki para miktarını ekonomik ihtiyaca göre düzenler.

• Aşırı para basımı enflasyonu artırabilirken, yetersiz para arzı ekonomik durgunluğa yol açabilir.

7. Hükümetin ve Kamu Borçlanmasının                  Finansmanı

• Bazı ülkelerde merkez bankaları, hükümetin borçlanmasına yardımcı olabilir (ancak bağımsız merkez bankaları bunu genellikle yapmaz).

• Devlet tahvilleri alarak veya faiz oranlarını kontrol ederek devletin borçlanma maliyetlerini etkileyebilir.

8. Ödemeler Sistemini Düzenlemek

• Bankalar arası ödeme sistemlerinin güvenli ve hızlı işlemesini sağlar.

• Elektronik ödeme sistemlerinin (EFT, SWIFT vb.) düzgün çalışmasını garanti eder.

Özetle:

Merkez bankaları, ekonomik istikrarı sağlamak, enflasyonu kontrol etmek, para ve döviz politikalarını yönetmek, bankacılık sistemini denetlemek gibi kritik görevler üstlenir. Merkez bankalarının bağımsız olması, ekonomik kararları siyasi baskılardan uzak şekilde alabilmeleri açısından büyük önem taşır.